کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد

تاریخچه:

اهمیت خاصی که توسعه و گسترش کتابخانه‌ها در فعالیت دانشگاهی داشت، دانشگاه جندی شاپور را بر آن داشته بود تا کوشش‌های مستمری نسبت به تأمین بیشتر کتاب برای کتابخانه‌ها و ایجاد کتابخانه‌های جدید و مستقل در واحدهای مختلف به عمل آورد. مهمتر و چشمگیرتر از همه طرح عظیم ایجاد کتابخانه مرکزی بود که سال 1352 عملیات ساختمانی آن با سطح زیر بنای 15000 متر مربع در چهار طبقه در شهر دانشگاهی آغاز گردید، کل هزینه این طرح بالغ بر ششصد میلیون ریال بود.

گنجایش اولیه این کتابخانه 300000جلد کتاب بوده که قابلیت افزایش به نیم میلیون جلد کتاب داشته است. در این ساختمان محل مطالعه برای بیش از 2500 مراجعه کننده (در یک زمان) در نظر گرفته شده و  سبک معماری کتابخانه مرکزی در خاورمیانه منحصر به فرد بوده است و تنها مشابه این معماری در شهر پاریس قرار داشته است. این ساختمان از منظر بالا به شکل گل سرخ جلوه گر بوده و به همین دلیل به رز بیلدینگ معروف بوده است .

بخشهای مهم که در کتابخانه پیش بینی شده بود عبارت بودند از : بخش رسیدگی و تصویب درخواست‌ها، سفارش و تهیه، خدمات فنی، اسناد و مدارک، اسناد و کتب قیمتی، مبادلات داخلی و بین المللی و امور عمومی که هم اکنون بنا به ضرورت و پیشرفت تکنولوژی برخی از این بخش‌ها با همدیگر ادغام گردیده، تفکیک شده  یا توسعه یافته‌اند.  

در سال 1354 کتابخانه مرکزی در طبقه‌ی دوم کتابخانه دانشکده علوم تأسیس شد. مرکز اسناد و آمار دانشگاه نیز در 30 فروردین سال 1355 افتتاح گردید و همزمان با آن اولین بولتن مرکز اسناد و آمار شامل فهرست کامل اسناد موجود منتشر شد. این مرکز در نهایت در نظر داشت پاسخگوی نیاز تمام دانشجویان و محققانی باشد که در مسائل سیاسی، اقتصادی، اجتماعی ایران تحقیق می‌کردند.

 

 

کتابخانه مرکزی در دانشکده علوم. سال 1369

مرکز اسناد و آمار دانشگاه جندی‌شاپور یکی از مهم‌ترین بخش‌های کتابخانه مرکزی حاوی اسناد و مدارک، آمارنامه‌، عکس، دست‌ نوشته، کتب کمیاب و هر گونه اثر و مدرک با ارزش تاریخی بود که از گذشته‌های دور و نزدیک و رویدادهای تلخ و شیرین کشور به خصوص استان خوزستان حکایت می‌کرد. اسناد این مرکز همانند آیینه‌ای بود که چگونگی تاریخ، فرهنگ، زبان، دین، آداب و رسوم و ملیت ما را به وضوح به اطلاع می‌رساند.

به منظور اداره امور کتابخانه‌ها، ایجاد یک سیستم صحیح علمی کتابداری در کتابخانه‌های دانشگاه جندی شاپور ضروری بود  از این رو با ایجاد مرکز اسناد و کتب (مرکز علوم کتابداری) در مهر ماه 1355، کلیه کتابخانه‌های دانشکده‌ها و مراکز آموزشی زیر پوشش آن قرار گرفتند. در واقع مرکز اسناد و کتب کتابخانه مرکزی، نماد علمی دانشگاه و محل تحقیق و مطالعه و ایراد سخنرانی های علمی در آن مقطع زمان نیز بود .

مرکز اسناد و کتب از مهرماه 1355 به تدریج با خرید جدیدترین کتاب‌های فارسی و مجلات قدیم و جدید و همچنین سفارش کتاب‌های مختلف لاتین وظیفه تکمیل نمودن کتابخانه مرکزی را به عهده گرفت.

با توجه به اینکه نشریات ادواری از نظر پژوهش و پاسخگوئی به محققین از منابع مهم و ضروری کتابخانه به شمار می‌آمدند، مرکز اسناد و کتب با آگاهی و ارتباط با این نیاز تقریباً با اکثریت نشریات موجود در ایران مشترک شده بود و 71 دوره کامل مجلات جلد شده قدیم و جدید تا پایان سال 1356 جهت کتابخانه مرکزی خریداری شد.

با توجه به اینکه کتابخانه‌های آن زمان نیاز به مدیریت صحیح داشت، مرکز اسناد و کتب دانشگاه جندی شاپور در ارتباط با این ضرورت اقدام به تشکیل دوره‌ی فوق لیسانس کتابداری نمود. اولین امتحان این دوره دی ماه سال 1356 برگزار شد که با پذیرفتن 12 نفر از بین 69 شرکت کننده، کلاس فوق لیسانس کتابداری از بهمن ماه 1356 تشکیل شد.

در سال 1356موجودی کتابخانه مرکزی 5648 جلد کتاب لاتین و 5122 جلد کتاب فارسی بود. از سالیان گذشته این امیدواری وجود داشت همانطوریکه کتابخانه مرکزی از نظر ساختمان و معماری در ایران بی نظیر بوده در آینده نیز از نظر مجموعه‌های فرهنگی از قبیل کتب خطی و نایاب، تازه ترین کتب علمی، اجتماعی و ادبی ایران و جهان و تازه ترین نشریات و اسناد و مدارک و خدمات کتابداری مجموعه‌ای کم نظیر باشد.

در سال 1356 مرکز اسناد و کتب دانشگاه دارای 18 کتابخانه اقماری به شرح ذیل بود که کلیه امور مربوط به کتابخانه‌ها با نظارت این مرکز اداره می‌شد، کتابخانه‌های دانشگاه جندی شاپور وابسته به مرکز اسناد و کتب و دارای جدیدترین کتب علمی لاتین و فارسی و مجلات علمی و ادبی معروف ایران و جهان بودند که هر ماه در رابطه با رشته‌های تخصصی دانشکده‌ها به تعداد کتب و مجلات کتابخانه‌ها افزوده می‌شد :

1. 1. کتابخانه دانشکده ادبیات
2. 2. کتابخانه دانشکده علوم تربیتی
3. 3. کتابخانه دانشکده کشاورزی
4. 4. کتابخانه دانشکده علوم
5. 5. کتابخانه علوم پایه پزشکی
6. 6. کتابخانه دانشکده اقتصاد و علوم سیاسی
7. 7. کتابخانه دانشکده پزشکی جندی شاپور
8. 8. کتابخانه دانشکده پزشکی گلستان
9. 9. کتابخانه دانشکده دامپروری و عمران روستائی
10. 10. کتابخانه دانشگاه جندی شاپور – خلیج فارس
11. 11. کتابخانه دانشکده الهیات
12. 12. کتابخانه دانشکده علوم ریاضی و کامپیوتر
13. 13. کتابخانه دانشکده تکنولوژی پزشکی
14. 14. کتابخانه دانشکده تکنولوژی صنایع
15. 15. کتابخانه دانشکده تربیت بدنی
16. 16. کتابخانه آموزش پیش دانشگاهی
17. 17. کتابخانه مرکز تحقیقات ژنتیک
18. 18. مرکز اسناد و آمار

در سال 1360 مرکز مطالعات و تحقیقات خوزستان‌شناسی در بخش اسناد فعالیت خود را آغاز کرد. با وقوع جنگ تحمیلی و ضرورت اسکان نیروهای رزمنده در منطقه دانشگاه ‌و ساختمان ناتمام کتابخانه مرکزی در اختیار رزمندگان قرار گرفت. به همین دلیل کتابخانه مرکزی دانشگاه شهید چمران اهواز تا سال ۱۳۶۹ در دانشکده علوم واقع بود ‌و پس از آن به طور موقت به دانشکده مهندسی منتقل گردید. با وقوع جنگ تحمیلی و ضرورت اسکان نیروهای رزمنده در دانشگاه، ساختمان ناتمام کتابخانه مرکزی در اختیار رزمندگان قرار گرفت.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

کتابخانه مرکزی در دوران دفاع مقدس. عکاس: محمد تقی فکاری. ازکتاب «خروش لاجوردی، استان اصفهان در دفاع مقدس به روایت تصویر».

 

 

پس از پایان جنگ و تخلیه ساختمان نیمه تمام کتابخانه، از سال 71 تکمیل بنای ساختمان آغاز گردید و سرانجام در بهمن ماه ۱۳۷۸ کتابخانه مرکزی در ساختمان اصلی خود مستقر شد.

درون‌دهی اطلاعات منابع کتابخانه در سال 1362 به نرم افزار ISIS / CDS انجام گرفت. پس از آن اطلاعات منابع کتابخانه در نرم‌افزار پارس آذرخش تحت داس و سپس در  پارس آذرخش تحت ویندوز وارد شد. در حال حاضر کتابخانه مرکزی دارای نرم‌افزار کتابخانه‌ای تحت وب به نام آذرسا می‌باشد.

 در سال 1384 کتابخانه دانشکده اقتصاد و علوم اجتماعی در مجموعه کتابخانه مرکزی ادغام شد و در سال 1389 نیز کتابخانه دانشکده مهندسی به کتابخانه مرکزی انتقال و در مجموعه آن ادغام شد. هم اکنون کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد با 12 کتابخانه اقماری در چهارمین دهه‌ی تأسیس قرار دارد و یکی از بزرگترین کتابخانه‌های دانشگاهی جنوب غرب کشور است.  تعداد منابع موجود در کتابخانه مرکزی در حال حاضر به شرح ذیل می‌باشد.

 

رؤسای کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد از ابتدا تا کنون