درباره واحد علم سنجی

سابقه این علم به دهه هفتاد میلادی برمی گردد. نقطه شروع و شکل گیری این علم در روسیه شوروی بود. زمانی که برای اولین بار دوبوروف و کارنوا واژه علم سنجی را به کار بردند. آنها علم سنجی را به عنوان اندازه گیری فرایند انفورماتیک تعریف کردند. اولین تجزیه و تحلیل آماری نوشته های علمی را به کول(Cole)، ایلز(Ealse)  و هولم(Hulme) نسبت می دهند که برای اولین بار از مقالات علمی منتشر شده به عنوان ملاکی برای مقایسه تولید علمی کشورهای مختلف استفاده کردند. در همان زمان افرادی نظیر لوتکا(Lotka)،‌ برادفورد(Bradford)، زیف(Zipf) به منظور بررسی توزیع انتشارات برحسب مولفین و نشریات،‌مدل های نظری وی‍ژه ایی ارائه دادند. با وجود فعالیت های بسیار در حوزه این علم، تا سال 1969 میلادی حیطه ،‌ اهداف و تکنیک های علم سنجی هنوز مشخص نشده بود. در همان زمان بود که نالیموف(Nalimov)،‌ مولچنکو (Mulchenko) رشته های فرعی علم سنجی و دامنه کار آن را تعیین کردند. انتشار مجله بین المللی علم سنجی در سال 1978 میلادی به وسیله تیبور براون هم گام مهمی در جهت شناخت و توسعه جهانی این علم بود. این مجله توسط انتشاراتElsevier در آمستردام منتشر گردید و آکادمی علوم مجارستان در بوداپست (که فعال ترین انجمن علمی در این حوزه به شمار می رفت) مرتبأ مقالاتی در زمینه علم سنجی در آن به چاپ می رساند. این مقالات به همراه مطالبی که نالیموف منتشر می نمود، به پرورش و شکل گیری این علم نوپا کمک فراوانی کرد.

"تولید علم" نخستین بار در ایران در سال 1365 در دانشگاه تهران مطرح شد. در سال 73-1372 این مسأله به صورت جدی‌تری مورد بحث قرار گرفت. پیشنهاد تأسیس دفتری اختصاصی در وزارت فرهنگ و آموزش عالی جهت پرداختن به مسائل علم‌سنجی بارها مطرح شد اما متأسفانه گام‌های مؤثری در این زمینه برداشته نشد. دانشگاه تهران بود برای اولین بار اعلام کرد؛ به نویسندگانی که مقالات آنها در مجلات بین‌المللی چاپ شود، جوایز قابل توجهی اهدا خواهد کرد. در سال 1379 بحث تولید علم در معاونت پژوهشی وزارت علوم تحقیقات و فناوری، با تأسیس گروه علم‌سنجی در «مرکز تحقیقات سیاست‌ علمی کشور» به شکل سازمان یافته‌تری دنبال شد. به مقالات معتبر بین‌المللی مبالغ مالی قابل توجهی تعلق گرفت و برخی دانشگاه‌ها داشتن مقالۀ معتبر بین‌المللی را پیش‌شرط ارتقای شغلی اعضای هیأت علمی مطرح کردند.

  درباره ی واحد علم سنجی دانشگاه شهید چمران اهواز 

اولین جلسه مرکز علم سنجی دانشگاه شهید چمران اهواز ، مهر ماه سال 1394 در محل کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه با حضور اعضاء کمیته ی علم سنجی آغاز به کار نمود. این مرکز که زیر نظر معاونت محترم پژوهشی و ریاست کتابخانه مرکزی اداره می گردد، بر آن است تا از طریق بررسی و ارزشیابی مستمر تولیدات علمی دانشگاه، مراکز تحقیقاتی و سایر واحدهای تابعه، در راستای ارتقا کمی و کیفی تولیدات علمی و اعتلای جایگاه علمی دانشگاه و کشور گام بردارد. جهت رسیدن به اهداف فوق،  مقرر گردید از هر دانشکده،  افرادی به عنوان رابط کمیته علم سنجی جهت انجام امور مربوط به دانشکده ها انتخاب گردند.

 

علم سنجی دانش اندازه گیری و تحلیل علم است که به سنجش تولیدات علمی پژوهشگران و سازمان ها در قالب متغیرهای کمی می پردازد.

شاخص های علم سنجی شامل شاخص های ارزیابی کمیت و کیفیت برونداد علمی است که می تواند مبنای ارزشیابی و رتبه بندی اعضای هیات علمی، گروه های آموزشی، دانشکده ها، دانشگاه ها، مراکز تحقیقاتی و کشورها قرار گیرد.
هدف از واحد علم سنجی ارزشیابی آخرین پیشرفت‌های فعالیت‌های علمی- تحقیقاتی دانشگاه شهید چمران اهواز در هر گرایش علمی و عوامل موثر در رشد آن می‌باشد.
 اساس کار علم سنجی بر بررسی چهار متغیر اصلی شامل: گزارش‌های علمی منتشر شده، ارجاعات به نتایج یک تحقیق علمی پس از انتشار، منابعی که در تحقیقات علمی از آنها بهره گرفته شده است، و سابقه کاری و وابستگی موسساتی محققان و نویسندگان می‌باشند. علم سنجی پس از بررسی این متغیرها، با ارائه ترکیبی مناسب از شاخص‌های مبتنی بر آنها، به تبیین روند تولید علم و بازدهی پژوهش‌های علمی می‌پردازد. 
 
                    براساس معیارهای مطرح شده می توان کارکردهای مطالعات علم سنجی را به شرح زیر بیان کرد:
مطالعه کمّی و اندازه گیری علم
مطالعه تاریخی و جامعه شناختی علم و دانش
ارزیابی اولویت ها، چشم اندازها و ظرفیت های مراکز پژوهشی و دانشگاه ها
کمک به برنامه ریزی و سیاست گذاری علمی در تخصیص بودجه و توازن بودجه با هزینه
شناخت الگوهای ارتباطاتی در جوامع علمی
تعیین میزان همکاری نویسندگان حوزه های گوناگون
ترسیم ساختار علم و دانش به طور کلی
ترسیم ساختار موضوعات و حوزه های علمی خاص
نمایش ساختار علمی حوزه های موضوعی خاص
طراحی نقشه علمی کشور
ارزیابی وضعیت علوم و فناوری در کشور و سازمان
ابداع شاخص ها و مقیاس های اندازه گیری توسعه علم و فناوری
مطالعه ارتباطات میان رشته ای
روشن نمودن روابط میان حوزه های مختلف دانش، سنجش روابط میان رشته ای موضوعات و ارتباطات علمی
ارزیابی و رتبه بندی انتشارات
ارزیابی و سنجش عملکرد تحقیقاتی و آثار تولیدی نویسندگان، سازمان ها، دانشگاه ها، کشورها و …
تعیین سهم یک کشور، دانشگاه  یا سازمان در تولید علم در عرصه های ملی و بین المللی
سنجش عملی فعالیت های اعضای هیأت علمی
تهیه گزارش رشد علمی یک کشور
ردگیری روند تولید و اشاعه دانش های مختلف
آینده پژوهی در حوزه های موضوعی مختلف
بررسی غیرمستقیم شیوه های تولید، کسب و اشاعه اطلاعات علمی
مطالعه رشد متون در موضوعات خاص
اندازه گیری تأثیر انتشارات و رتبه بندی انتشارات بر اساس اهمیت آن ها
ردیابی انتشار اندیشه ها و مطالعه الگوهای انتشاراتی
تحلیل کمّی در مورد تولید، توزیع و استفاده از متون منتشر شده
تعیین مجلات هسته، معرفی نویسندگان برتر و مقالات پراستفاده
شناسایی، ارزیابی و انتخاب منابع علمی در حوزه های موضوعی مختلف به منظور استفاده پژوهشگران
 
بطور خلاصه:
اندازه‌گیری کمی مؤلفه‌های تولید علم، علم‌سنجی با مدارک علمی تک تک نویسندگان، مؤسسه‌های علمی، مجله‌های علمی و اوضاع ملی، منطقه‌ای و بین‌المللی علم در ارتباط است و با جنبه‌های کمی افراد، گروه‌ها، موضوع‌ها و پدیده‌ها در علم و روابط آنها با یکدیگر سر و کار دارد.
مطالعۀ غیر مستقیم قواعد حاکم بر نظام مبادلۀ افکار و اطلاعات علمی و فراهم آوری اطلاعات درباره ساختار دانش و چگونگی ارتباطات آن.
علم سنجی قادر است به توازن میان بودجه و هزینه‌های جاری اقتصادی کمک کند و کارایی تحقیقات را افزایش دهد.
هدف علم‌سنجی     مدیریت مؤثر علم

اهداف:

این واحد بر آن است تا از طریق بررسی و ارزشیابی مستمر تولیدات علمی دانشگاه، مراکز تحقیقاتی و سایر واحدهای تابعه، در راستای ارتقاء کمی و کیفی تولیدات علمی و اعتلای جایگاه علمی دانشگاه و کشور گام بردارد.

 

شرح وظایف واحد علم سنجی دانشگاه شهید چمران 

 

1. ارشیابی دانشگاه و مراکر وابسته

    رصد دوره ای عملکرد علمی و پژوهشی دانشگاه در پایگاههای ملی و بین المللی

  • مقایسه روند تولید علم دانشگاه نسبت به روند دانشگاه های مشابه در سطح ملی
    تعیین نسبت مقالات دانشگاه اعضای هیأت علمی و دانشجویان تحصیلات تکمیلی
    بررسی شاخص های کیفی مولفه های تولید علم (استنادات، H-index و  ...) در پایگاه‌های اطلاعاتی مختلف
    پایش رتبه دانشگاه در نظام های رتبه بندی دانشگاهی ملی و بین المللی مختلف و تعیین میزان افزایش یا کاهش شاخص‌ها
    تهیه گزارش از برونداد علمی دانشگاه و ارائه به مسئولین دانشگاه، وزارت متبوع و سایر دستگاه‌های ذیربط
    ارائه ی مشاوره‌های لازم به مسئولین دانشگاه به منظور ارتقاء رتبه دانشگاه در نظام‌های رتبه بندی بر اساس شاخص‌های آنها
    ترسیم نقشه تولیدات علمی دانشگاه براساس تحلیل موضوعی تولیدات
    ترسیم نقشه تولیدات علمی
    ترسیم نقشه همکاری‌های علمی دانشگاه در سال‌های مختلف بر اساس مؤلفه‌های نویسنده، دانشکده و دانشگاه
    ارزیابی ارتباط صنعت و دانشگاه بر اساس همکاری‌های علمی در تولید مقالات
    مقایسه اعضاء گروه‌های آموزشی دانشگاه از لحاظ میزان شاخص‌های علم سنجی در پایگاه‌های اطلاعاتی

(WEB OF SCIENCE ,SCOPUS GOOGLE SCHOLAR)

 

2. ارزشیابی مجلات علمی داخلی و خارجی

پایش اعتبار مجلات داخلی و خارجی مورد درخواست پژوهشگران دانشگاه

تهیه و اعلام جدیدترین اطلاعات مربوط به مجلات نمایه شده در ISI و شاخصهای IF و MIF حوزه های موضوعی آنها.

  • تهیه و اعلام جدیدترین اطلاعات مربوط به مجلات نمایه شده در SCOPUS و شاخص‌های SNIP, SJR و IPP آنها.
    ارائه لیست روزآمد مجلات ایرانی نمایه شده در پایگاههای معتبر (SCOPUS, ISI, … )
  • ارائه لیست روزآمد مجلات علمی-پژوهشی مصوب وزارت علوم، تحقیقات و فناوری.
  • بررسی مداوم مجلات علمی دانشگاه بر اساس شاخص‌های علم سنجی و ارائه 
  • مشاوره‌های لازم جهت ارتقای سطح کیفی آنها.
  •  
  • 3. ارزشیابی پژوهشگران

ارزیابی و معرفی اعضای هیأت علمی، دانشجویان و پژوهشگران فعال دانشگاه‌ها در زمینه انتشار مقالات به معاونت تحقیقات و فناوری دانشگاه و سایر سازمان‌ها در سطح استان و کشور به منظور معرفی در هفته پژوهش و سایر مناسبت‌های علمی مانند جشنواره‌ها.

  • استخراج شاخص‌های علم سنجی (تعداد مقالات، استنادات، Hindex، ...) مورد درخواست پژوهشگران از نمایه نامه های معتبر ملی و بین المللی.
    مشاوره حضوری و غیر حضوری به مراجعین در خصوص امور پژوهشی، شاخص‌های علم سنجی و سایر امور مربوطه.
    برگزاری کارگاه‌های توانمندسازی پژوهشی (شامل مباحث پایگاه‌های اطلاعاتی و علم سنجی) اعضای هیأت علمی و کارمندان مراکز تحقیقاتی.

اعضاء ثابت کمیته علم سنجی

-       آقای دکتر ابراهیم حاجی دولو ریاست کمیته

-       سرکارخانم دکتر شهناز خادمی زاده دبیر کمیته

-       آقای دکتر قدر دان مشهدی عضو ثابت حقوقی

-       آقای دکتر عبدالحسین فرج پهلو

-       سرکارخانم دکتر فریده عصاره

-       آقای دکتر غلامرضا حیدری

-       خانم مریم سبحانی نسب کارشناس کتابخانه مرکزی

-       خانم مهناز کمایی کارشناس کتابخانه مرکزی 

      

  اعضاء کمیته علم سنجی

-       آقای دکتر دکتر نامداری نماینده دانشکده علوم

-       آقای دکتر جمال رزم جو نماینده دانشکده ادبیات

-       آقای دکتر خادم الرسول نماینده دانشکده کشاورزی

-       آقای دکتر محمدرضا دهقان نماینده دانشکده تربیت بدنی

-       آقای دکتر قاسم بستانی نماینده دانشکده الهیات

-       آقای دکتر مهدی نداف نماینده دانشکده اقتصاد

-       آقای دکتر  دکتر نامداری نماینده دانشکده علوم ریاضی

-       آقای دکتر نامداری نماینده دانشکده علوم زمین

-       آقای دکتر کوروش حیدری شیرازی .نماینده دانشکده مهندسی

-       آقای دکتر محمد الباجی نماینده دانشکده مهندسی علوم آب

 

 

نام و نام خانوادگی

مهناز کمایی

سمت

کارشناس امور مطالعاتی کمیته علم‌سنجی

 واحد محل خدمت

کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد

Kamaei.m@scu.ac.ir 3330010-19   داخلی 5014
 


 

نام و نام خانوادگی

مریم سبحانی

سمت

کارشناس امور جاری واحد علم سنجی

 واحد محل خدمت

کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد

m.sobhani60@gmail.com 33330010-19   داخلی5015